Veldbezetting

Tijdens mijn cursus juniorenvoetbaltrainer had ik in een pauze een gesprek met de KNVB-docent. We keken in de kantine van VV Houten, waar de cursus werd gegeven, naar een wedstrijd op een groot scherm en de docent en ik kwamen over opstellingen te praten. 4-4-2, 4-3-3, 4-2-3-1, van dat soort dingen. Abacadabra voor de leek en in feite niet meer dan zinloos materiaal voor avondvullende programma's bij de diverse programma's over voetbal.

De docent begon me te ondervragen, volgens de door hem vertrouwde 'open vragen'-aanpak. Wat is het belang van de opstelling? ??? Laat ik het anders formuleren: waar gaat het eigenlijk om in het voetbal? ??? Ik dacht: het gaat er om hoe je speelt, maar wist de juiste woorden niet te vinden en bleef een beetje staan hakkelen (komt overigens zelden voor bij Sjaak). 'Het gaat om de veldbezetting'. Juist, dát woord zocht ik. Die cijfers zijn maar een begin. Het gaat erom hoe de spelers staan opgesteld in de diverse spelsituaties en hoe ze daarover communiceren en op anticiperen.

Ik moest de afgelopen tijd regelmatig nadenken over dit gesprek. In mijn werk heb ik diverse reorganisaties geleid en ook ondergaan. Veel discussies in organisaties gaan over het 'organogram', het harkje van de organisatie. Sjaak schreef ooit over de tuinmannen die organisaties het liefst netjes in formele structuren aanharken, zonder te kijken naar de meer zachte kant van het verhaal. Hoe gaat men met elkaar om, hoe communiceren de mensen, welk gedrag is gewenst, kan men elkaar aanspreken dan wel complimenteren dan wel iets gunnen al naar gelang de situatie dat vergt. Natuurlijk moet iedereen zijn positie in het elftal weten en kaders meekrijgen waarbinnen zij/hij opereert. De kunst is om vervolgens de spelers zelf zo ver te krijgen dat ze zelf oplossingen zoeken binnen die kaders en als buiten die kaders getreden moet worden ze nadenken over een oplossing. In het schaakspel gaat het eigenlijk alleen maar daarom: de opstelling staat vast voor beide kanten en hoe ga je spelen. Het spel en de knikkers lopen door elkaar heen, zoals ooit zo mooi is verfilmd.

De VdH zit midden in een reorganisatie en daar speelt dit alles in onverdunde vorm. Het gaat daar uitsluitend om 4-3-3 of 4-2-2 en niet om de veldbezetting. Welk poppetje komt op welke plek? En niet over wat we verwachten als resultaat en de manier we waarop dat kunnen bereiken. Hoe zorgen we dat iedereen een rol speelt en zich kan ontwikkelen. Ook in mijn eigen werk gaat dit vroeg of laat weer spelen. Ik raak steeds meer overtuigd dat het managen van een afdeling eigenlijk niet verschilt van het coachen van een voetbalteam.

Binnenkort start een nieuw voetbalseizoen; ik zie er naar uit. Leergierige meiden van 15 jaar die lekker fanatiek met hun sport bezig zijn en vorig seizoen een enorme progressie gemaakt hebben. Qua voetbal, maar vooral op het vlak van teamgeest en de goede sfeer. En unaniem aan het eind van het seizoen mijn medecoach en mij spontaan en uitgebreid bedankten voor het mooie seizoen. Dat was ontroerend en iets om trots op te zijn. We gaan op de ingeslagen weg verder en ik zal de komende tijd zeer alert zijn op de les van de veldbezetting.